Księstwo Warszawskie

1. Pojęcia:

• szwoleżerowie
• Komisja Rządząca
• "druga wojna polska"

2. Powstanie księstwa:

• pokój w Tylży 1807
• nadanie księstwu konstytucji przez Napoleona 1807
• władca Saksonii Fryderyk August księciem warszawskim, Józef Poniatowski dowódcą sił zbrojnych księstwa
• macie kojarzyć na mapie terytorium księstwa na początku jego istnienia i po pokoju w Schonbrunn

3. Macie znać podstawy ustroju księstwa (organy władzy, podział administracyjny, prawa obywateli, zniesienie poddaństwa).

4. Wojna z Austrią (wojna z V koalicją) 1809

• inwazja sił austriackich na księstwo, bitwa pod Raszynem 1809
• manewr oskrzydlający Poniatowskiego, kapitulacja Austriaków
• pokój w Schonbrunn 1809, księstwo powiększa się o część ziem zaboru austriackiego (między innymi Kraków i Zamość)

5. Upadek księstwa po klęsce Napoleona w Rosji, śmierć Poniatowskiego w bitwie pod Lipskiem.

Herb Księstwa Warszawskiego, żółto-czarne pasy z zieloną koroną to herb Saksonii i Wettynów (dynastii Fryderyka Augusta)

Najstarsze dzieje Grecji

1. Pojęcia:

• kultura minojska
• kultura mykeńska
• Hellada
• Hellenowie
• "wieki ciemne"

2. Warunki naturalne Grecji: macie kojarzyć, jak górzystość i rozwinięta linia brzegowa wpłynęła na rozwój starożytnej Hellady.

3. Kultura minojska: 2000 - 1450 pne:

• ośrodek cywilizacji: Kreta; największe miasto: Knossos
• nazwa pochodzi od mitycznego króla Minosa
• podstawa potęgi: flota (handel i być może flota wojenna)
• system piśmienny: pismo linearne A
• upadek: zniszczenia wywołane eksplozją wulkanu Santoryn oraz późniejszy najazd Achajów

4. Kultura mykeńska: 1580 - 1200 pne:

• główne ośrodki: Mykeny, Tiryns
• cywilizacja miała charakter militarny, o czym świadczą ogromne fortyfikacje ("mury cyklopowe")
• król Agamemnon i inni bohaterowie "Iliady" pochodzą właśnie z epoki mykeńskiej
• system piśmienny: pismo linearne B
• upadek: najazd plemion Dorów i Jonów
• po upadku cywilizacji mykeńskiej w Grecji nastąpiły "wieki ciemne"

Lwia Brama w Mykenach

Ekspansja i klęska Napoleona

1. Pojęcia:

• bitwa trzech cesarzy
• bitwa narodów
• sto dni
• Wielka Armia
• blokada kontynentalna
• III koalicja
• IV koalicja
• V koalicja
• VI koalicja
• Guerilla
• taktyka spalonej ziemi

2. Wojna z III koalicją:

• bitwa pod Trafalgarem 1805, angielska flota dowodzona przez Nelsona gromi flotę francusko - hiszpańską
• bitwa pod Ulm 1805, niemal bez walki Napoleon zmusza do kapitulacji korpus sił austriackich
• bitwa pod Austerlitz 1805 (bitwa trzech cesarzy, od Napoleona, Aleksandra I i Franciszka II), wielki triumf Francuzów, macie przynajmniej pobieżnie znać jej przebieg (omawiałem go, w skrócie jest też w podręczniku)
• po tej klęsce Austria wycofuje się z wojny, pokój w Preszburgu 1805: likwidacja Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego (niepodległość państw niemieckich), utworzenie Związku Reńskiego (konfederacji państw niemieckich uzależnionych od Francji), utrata przez Austrię Wenecji i Dalmacji na rzecz Królestwa Włoch (którego królem był sam Napoleon, powstało po zlikwidowaniu przez niego "siostrzanych republik")

Związek Reński

3. Wojna z IV koalicją:

• rozbicie sił pruskich w bitwach pod Jeną i Auerstadt 1806
• pokonanie sił rosyjskich w bitwach pod Iławą Pruską i Frydlandem 1807
• pokój z Prusami i Rosją w Tylży 1807: utworzenie Księstwa Warszawskiego i Wolnego Miasta Gdańsk (z ziem II i III rozbioru Polski), przystąpienie Prus i Rosji do blokady kontynentalnej, Prusy tracą Westfalię i Śląsk

4. Wojna w Hiszpanii:

• Napoleon wmieszał się w spory wewnętrzne w Hiszpanii i osadził na jej tronie swego brata, Józefa Bonapartego (bitwa pod Somosierrą 1808)
• bezwzględna okupacja kraju wywołała ludowe powstanie hiszpańskie, guerillę, aktywnie wspierali ją Brytyjczycy

5. Wojna z V koalicją:

• bitwa pod Wagram 1809, klęska Austrii
• pokój w Schonbrunn 1809, Austria traci Galicję na rzecz Księstwa Warszawskiego, Francja anektuje Dalmację

Europa po pokoju w Schonnbrunn, tuż przed inwazją na Rosję w 1812

6. Wojna z VI koalicją:

• inwazja na Rosję, pomimo zwycięstwa w bitwie pod Borodino 1812 zmieniła się w katastrofę, dzięki zastosowaniu przez rosyjskiego wodza Michaiła Kutuzowa taktyki spalonej ziemi
• odwrót z Rosji unicestwia Wielką Armię, przede wszystkim ze względu na zimę; Napoleon przedziera się dzięki bitwie pod Berezyną 1812
• pod wrażeniem klęski Francuzów niemal cała Europa przyłącza się do koalicji (w tym Szwecja dawnego napoleońskiego marszałka Jeana Bernadotte`a), Napoleon ponosi klęskę w bitwie pod Lipskiem 1813
• osaczony we Francji Napoleon abdykuje w 1814, sprzymierzeni zesłali go na wyspę Elba na Morzu Śródziemnym

Francuzi obserwują płonącą Moskwę

Odwrót spod Moskwy

Resztki Wielkiej Armii w trakcie odwrotu spod Moskwy

Francuzi palą swe sztandary by nie wpadły w ręce Rosjan

Napoleon żegnany przez Starą Gwardię przed zesłaniem na Elbę

Początek Stu Dni, żołnierze mający schwytać powracającego Napoleona przechodzą na jego stronę

Brytyjska "cienka czerwona linia" w okresie Stu Dni (to nie Waterloo tylko Quatre Bras, starcie odrobinę wcześniejsze, ale to drobny szczegół)

Szarża brytyjskiej kawalerii (Scots Greys) pod Waterloo

Szarża francuskich huzarów pod Waterloo

7. Sto dni:

• ucieczka Napoleona z Elby, armia przeszła na jego stronę, Francja po raz drugi cesarstwem
• inwazja Napoleona na Belgię, gdzie do ataku na Francję szykują się Brytyjczycy i Prusacy
• bitwa pod Waterloo 18 VI 1815, Napoleonowi nie udało się nie dopuścić do połączenia się sił pruskich i angielskich, wygrywają sprzymierzeni dowodzeni przez Arthura Wellingtona
• Napoleon abdykuje po raz drugi i zostaje zesłany na Wyspę Świętej Heleny 1815

Cywilizacje Indii i Chin

1. Pojęcia:

• buddyzm
• konfucjonizm
• kasta
• braminizm
• hinduizm
• nirwana
• Wedy
• Ramajana
• terakotowa armia
• awatar
• reinkarnacja

2. Wybrane elementy starożytnej historii Indii:

• pierwsze cywilizacje nad Indusem: miasta Harappa, Mohendżo - daro
• podbój Indii przez Ariów w II tysiącleciu pne, narzucenie regionowi systemu kastowego, elementów religii i języka (sanskrytu)
• zjednoczenie Indii przez dynastię Maurjów, najwybitniejszym władcą Aśoka który nawrócił się na buddyzm

3. Hinduizm:

• główni bogowie: Brahma, Wisznu, Śiwa (Sziwa)
• wiara w wędrówkę dusz

4. Elementy historii Chin:

• zjednoczenie Chin przez pierwszego cesarza, Shi Huanghi (Szy Huang Ti) w 221 pne
• Pierwszy Cesarz zapoczątkował budowę Wielkiego Muru

5. Macie znać osiągnięcia kultury chińskiej i postacie: Buddy (Siddarthy Gautamy), Lao Cy (Laocjusza), Konfucjusza

Śiwa tańczący (Nataradźa)

Legiony Polskie we Włoszech

1. Pojęcia:

• Legiony Polskie
• Legia Naddunajska
• Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Centralizacja
• Towarzystwo Republikanów Polskich

2. Macie znać przyczyny powstawania "białej legendy" Napoleona w Polsce

3. Legiony Polskie:

• utworzenie w 1797 u boku "republiki siostrzanej" (Republiki Lombardziej, później Republiki Cisalpińskiej) przez Jana Henryka Dąbrowskiego (faktycznie pod przywództwem Francji)
• macie potrafić rozpoznać umundurowanie legionistów
• macie kojarzyć organizację wewnętrzną Legionów
• szlak bojowy:

1. bitwa pod Civita Castellana 1798, zwycięstwo nad siłami Królestwa Neapolu
2. praktyczne unicestwienie Legionów po kapitulacji Mantui, gdzie polscy jeńcy wydani zostali Austriakom
3. odbudowa Legionów i stworzenie zupełnie nowej Legii Naddunajskiej (pod dowództwem Karola Kniaziewicza)
4. bitwa pod Hohenlinden 1800, Legia Naddunajska uczestniczy w rozbiciu sił austriackich
5. po pokoju w Luneville Polacy przestali być Napoleonowi potrzebni, podzielone na półbrygady Legiony zostały albo rozwiązane, albo wysłane do walk przeciw murzyńskim powstańcom na San Domingo (Haiti), gdzie doszło do ich unicestwienia; jedna półbrygada pod dowództwem Dąbrowskiego pozostała we Włoszech

4. Macie też znać następujące postacie: Józef Wybicki, Stanisław Staszic, Jan Ursyn Niemcewicz, Samuel Bogumił Linde, Onufry Kopczyński, Jan Śniadecki, Walerian Dzieduszycki, Franciszek Barss, Franciszek Dmochowski, Józef Sułkowski.

Inne cywilizacje Bliskiego Wschodu

1. Pojęcia:

• Stary Testament
• monoteizm
• judaizm
• Indoeuropejczycy
• Tora
• zaratustryzm
• niewola babilońska
• diaspora
• mazdaizm
• Dekalog
• Arka Przymierza
• Gwiazda Dawida
• menora

2. Hetyci: macie znać ich umiejscowienie na mapie oraz nazwę stolicy: Hattusas

3. Fenicjanie:

• macie znać ich umiejscowienie na mapie
• osiągnięcia:

1. alfabet
2. barwienie tkanin purpurą
3. szkło

• macie też kojarzyć, że Fenicjanie tworzyli na wybrzeżach Morza Śródziemnego kolonie (najsłynniejsza: Kartagina)

4. Żydzi (Izraelici, Hebrajczycy):

• umiejscowienie na mapie Palestyny oraz królestw Izraela i Judy
• naród z pierwszą trwałą religią monoteistyczną na świecie: judaizmem (jedyny bóg o imieniu Jahwe)
• dzieje:

1. założycielem narodu wg Starego Testamentu był Abraham
2. po okresie niewoli w Egipcie do Palestyny wyprowadził ich Mojżesz, z którym związane jest też powstanie Dekalogu
3. w Palestynie przez kilkaset lat Żydzi podbijali miejscowe plemiona: Kananejczyków i Filistynów
4. podbój zakończył się za panowania króla Dawida który rządził w okolicach roku 1000 pne, doszło wtedy do ustanowienia Jerozolimy stolicą Izraela
5. panowanie syna Dawida, Salomona: budowa świątyni jerozolimskiej i szczyt świetności Izraela
6. po śmierci Salomona państwo podzieliło się na dwa królestwa: północny Izrael (stolica w Samarii) i południową Judę (stolica w Jerozolimie)
7. Izrael podbity został przez Asyrię w 722 pne
8. Juda podbita została przez Babilonię Nabuchodonozora II w 586 pne, rozpoczęła się wtedy niewola babilońska
9. Żydzi wyzwoleni zostali z niej przez króla Persów Cyrusa II Wielkiego w 538 pne, w Jerozolimie zbudowana została tak zwana Druga Świątynia

Gwiazda Dawida

Menora

Arka Przymierza

5. Persowie:

• umiejscowienie geograficzne
• macie kojarzyć podboje Cyrusa Wielkiego, Kambyzesa i Dariusza I Wielkiego

Francja od konsulatu do cesarstwa

1. Pojęcia:

• dyrektoriat
• zamach 18 brumaire`a
• konsulat
• konkordat
• kodeks cywilny
• republiki siostrzane
• I koalicja
• II koalicja

2. Rządy dyrektoriatu:

• konstytucja przywracająca cenzus majątkowy w wyborach
• porażki w walkach z I koalicją (w Niemczech i Włoszech, przede wszystkim z Austriakami)

3. Napoleon dowódcą sił Francji we Włoszech:

• seria zwycięstw nad Austriakami (będę wymagał bitew pod Lodi, Arcole i Rivoli, wszystkie z 1796)
• Napoleon tworzy we Włoszech tzw "republiki siostrzane", kilka państewek uzależnionych od Francji które przyjęły ustrój Republiki Francuskiej, wymagać będę nazwy Republiki Cisalpińskiej
• Upokorzona Austria podpisuje z Francuzami pokój w Campo Formio 1797, Francja zajęła Niderlandy Austriackie (czyli Belgię), Austria zrezygnowała z kontroli nad "republikami siostrzanymi"; ten pokój oznaczał koniec I koalicji, w stanie wojny z Francją pozostała jedynie Wielka Brytania

Granice po pokoju w Campo Formio, czerwoną strzałką zaznaczyłem Niderlandy Austriackie, niebieskimi kreskami podkreśliłem najważniejsze "republiki siostrzane"

Napoleon w trakcie bitwy pod Arcole (wojna z I koalicją)

Zamach 18 brumaire`a, Napoleon osłaniany przez swych weteranów (grenadierów) na sali Rady Pięciuset

Napoleon jako I konsul

Napoleon przekracza Alpy przed bitwą pod Marengo (David sporo idealizował, w rzeczywistości Napoleon jechał na ośle)

4. Wojna w Egipcie:

• pokonanie sił turecko - brytyjskich w bitwie pod piramidami 1798
• klęska floty francuskiej w bitwie pod Abukirem 1798 (flotą brytyjską dowodził Horacy Nelson)
• pozbawiony nadziei na dostawy z Francji Napoleon ucieka z Egiptu, pozostawione w Afryce siły francuskie skapitulowały dwa lata później

5. Przejęcie władzy i wojna z II koalicją:

• zamach 18 brumaire`a (1799), Napoleon przejmuje władzę we Francji (we współpracy ze Sieyesem, Ducosem i Barrasem, dwaj pierwsi z Napoleonem utworzą Konsulat, jednak to Napoleon jako "pierwszy konsul" stanie się jedynowładcą), obalenie dyrektoriatu, uchwalenie nowej konstytucji
• pokonanie sił II koalicji: bitwa pod Hohenlinden 1800 (Austriacy pokonani przez Francuzów dowodzonych przez Jeana Moreau), bitwa pod Marengo 1800 (Austriacy pokonani przez samego Napoleona)
• pokój w Luneville 1801, potwierdzenie warunków z Campo Formio, dodatkowo potwierdzenie utworzenia nowych republik siostrzanych (Republika Batawska (Holandia) i Republika Helwecka (Szwajcaria)), koniec II koalicji
• pokój w Amiens 1802, Wielka Brytania wycofuje się z wojny, początek jedynego okresu, gdy Napoleon z nikim nie walczył

6. Droga do koronacji:

• macie znać działania Napoleona w dziedzinach: edukacji, kościelnej, gospodarczej, prawnej
• koronacja cesarska Napoleona I 1804

Upadek polskiej państwowości

1. Pojęcia:

• Uniwersał Połaniecki
• insurekcja
• kosynierzy
• rzeź Pragi

2. Przebieg insurekcji kościuszkowskiej 1794

• bunt generała Madalińskiego w Ostrołęce
• zaprzysiężenie Tadeusza Kościuszki jako naczelnika powstania 24 III 1794 w Krakowie
• zwycięska bitwa pod Racławicami 4 IV 1794
• powstania w Warszawie (Jan Kiliński) i w Wilnie (Jakub Jasiński), oba udane
• zamieszki w Warszawie, wieszanie ludzi powiązanych z Targowicą (lub ich portretów, gdy udało się im uciec)
• ogłoszenie Uniwersału Połanieckiego 7 V 1794
• klęska w bitwie pod Szczekocinami 6 VI 1794
• porażka Prus przy próbie oblężenia Warszawy (musieli się spod niej wycofać po wybuchu powstania w Wielkopolsce, na czele którego stał Jan Henryk Dąbrowski)
• klęska z Rosjanami w bitwie pod Maciejowicami 10 X 1794, Kościuszko dostaje się do niewoli
• siły rosyjskie pod dowództwem Aleksandra Suworowa zdobywają wschodniobrzeżną Warszawę (Pragę) i dokonują tam masakry; po tym wydarzeniu reszta stolicy kapituluje
• ostatni naczelnik powstania Tomasz Wawrzecki kapituluje kilkanaście dni później

3. III rozbiór Polski 1795 (macie znać uczestników i ziemie, które nam zabrali).

Macie też kojarzyć postać Bartosza Głowackiego.

Rzeczpospolita w dobie Sejmu Wielkiego

1. Pojęcia:

• monarchia konstytucyjna
• konfederacja targowicka
• Sejm Wielki (Sejm Czteroletni)
• czarna procesja
• Straż Praw
• wojna w obronie konstytucji 3 maja
• stronnictwo patriotyczne
• stronnictwo dworskie
• stronnictwo hetmańskie
• jurydyki
• plenipotenci

2. Najważniejsze postacie okresu: Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, Szczęsny Potocki, Stanisław Małachowski, Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski, Katarzyna II, Józef Poniatowski, Jan Dekert, Stanisław Staszic, Scipione Piattoli.

3. Najważniejsze wydarzenia Sejmu Wielkiego (1788 - 1792):

• powstanie sojuszu stronnictw dworskiego i patriotycznego
• zawarcie sojuszu z Prusami (Prusy grały w podwójną grę, chcąc wymusić na Rosji nowy rozbiór Polski)
• ustawa o miastach (macie znać postanowienia)
• "ofiara 10 grosza", nowe podatki dochodowe (10% dla szlachty, 20% dla duchowieństwa)
• utworzenie 100000 armii (ostatecznie zmobilizowano około 65000)
• likwidacja Rady Nieustającej
• zakaz uczestniczenia gołoty w sejmikach (ustawa o sejmikach)
• konstytucja 3 maja 1791 (macie znać postanowienia)

4. Konfederacja targowicka i wojna w obronie konstytucji (1792):

• ucieczka do Petersburga przywódców stronnictwa hetmańskiego
• ugoda Rosji z Prusami
• uchwalenie konfederacji targowickiej (prośby do Rosji o interwencję zbrojną przeciw konstytucji 3 maja, która łamała złotą wolność szlachecką)
• drobne polskie sukcesy w wojnie (bitwa pod Zieleńcami 1792, okazja do utworzenia orderu Virtuti Militari) nie mogły przynieść nam ostatecznego zwycięstwa, szczególnie po zdradzie wojsk litewskich
• wojna skończyła się po przystąpieniu króla do konfederacji targowickiej

5. Drugi rozbiór Polski: macie znać uczestników i ziemie zabrane (1793).

Uchwalenie konstytucji 3 maja wg Jana Matejki. W centrum znajduje się niesiony na ramionach marszałek sejmu, Stanisław Małachowski. Król w szkarłatnym płaszczu wchodzi do budynku po lewej stronie.

Republika Francuska

1. Pojęcia:

• Wielki terror
• Konwent narodowy
• Marsylianka
• rojaliści
• przewrót termidoriański
• gilotyna
• Komitet Ocalenia Publicznego
• Trybunały Rewolucyjne

2. Rządy żyrondystów:

• wywołanie wojny z Prusami i Austrią (by rozprzestrzeniać rewolucję)
• porażki na froncie wywołują zamieszki w Paryżu inspirowane przez jakobinów i kordelierów (sierpień 1792) i przejęcie przez nich władzy, aresztowanie króla z rodziną

3. Wielki terror (rządy jakobinów):

• detronizacja króla i ogłoszenie Francji republiką 22 IX 1792
• pokonanie sił pruskich w bitwie pod Valmy 1792, wypchnięcie koalicji poza granice Francji (walki przeniosły się do Niderlandów, Niemiec i Włoch)
• egzekucja Ludwika XVI w 1793 wywołała oburzenie w Europie (wiele nowych państw wypowiada wojnę Francji) i w kraju, wybuch wielu buntów rojalistów i żyrondystów, największe z nich to powstanie chłopskie w Wandei stłumione w niebywale krwawej pacyfikacji (być może ponad 100000 zabitych)
• by utrzymać władzę, sprzymierzeni kordelierzy i jakobini zaczynają wielki terror, trybunały rewolucyjne wysyłają na gilotynę tysiące ludzi, ginie między innymi przywódca Żyrondy Jacques Brissot, po śmierci Marata represje jeszcze się wzmagają
• jakobini Robespierra starają się całkowicie zmienić Francję: wprowadzają ceny maksymalne na żywność, walczą z Kościołem, zmieniają kalendarz, podział administracyjny (pojawiają się departamenty) i w końcu konstytucję (w 1793, wprowadzała ona ordynację wyborczą bez cenzusu wyborczego dla wszystkich mężczyzn powyżej 21 roku życia)
• ofiarą jakobinów padają w końcu nawet kordelierzy, ich przywódca Danton ginie na gilotynie
• jakobini zostali ostatecznie obaleni przez zdesperowane resztki żyrondystów, kordelierów i niepokornych jakobinów w przewrocie termidoriańskim 27 lipca 1794, dzień później Robespierre i jego ludzie zostali zgilotynowani
• władzę we Francji ponownie przejmuje burżuazja, która przywraca w wyborach cenzus majątkowy

Robespierre gilotynuje Francję

Egzekucja Robespierra i innych przywódców Komitetu Ocalenia Publicznego

Wielki Terror, głowy arystokratów na pikach

"Brzytwa rewolucji" przy pracy

Maria Antonina w drodze na gilotynę

Angielska karykatura "Zenit francuskiej chwały - szczyt wolności"

Danton

Śmierć Marata

Cywilizacja Egiptu

1. Pojęcia:

• faraon
• mumifikacja
• pismo hieroglificzne
• pismo hieratyczne
• pismo demotyczne
• katarakta
• wezyr
• Księga Umarłych
• nom
• nomarcha
• monarchia despotyczna - typ monarchii, w którym całość władzy skupiona jest w rękach jednej osoby
• teokracja - ustrój, w którym władza należy do kasty kapłańskiej
• gospodarka aluwialna - gospodarka oparta na cyklicznych wylewach rzek

2. Położenie naturalne: macie znać dwupodział Egiptu oraz jego bogactwa maturalne (s. 33).

3. Najważniejsze fazy rozwoju cywilizacji egipskiej:

• Stare Państwo

1. Zjednoczenie Egiptu przez Narmera w okolicach 3000 p.n.e.
2. Despotyczna forma monarchii wyraziła się w budowie piramid (np. Dżoser, Cheops (Chufu), Chefren (Chafre), Mykerinos (Menkaure)), monumentalnych grobowców królewskich
3. Rosnąca rola monarchów i bunty ludowe doprowadziły do upadku Starego Państwa

• Średnie Państwo
• Nowe Państwo

1. Kryzys w związku z religijnymi reformami Amenhotepa IV (Echnatona) próbującego zastąpić dotychczasowy panteon bogów kultem tylko jednego: Atona
2. Szczyt świetności Egiptu za panowania faraonów Totmesa III i Ramzesa II, którzy toczyli ciężkie walki o panowanie w Syrii z silnym państwem Hetytów (najsłynniejszy moment: bitwa pod Kadesz 1285 p.n.e.)
3. Nowe Państwo zniszczone zostało przez najazdy "Ludów Morza" i Nubijczyków z południa

• W późniejszych okresach Egipt na przemian odzyskiwał niepodległość i ją tracił (na rzecz Asyrii, Persji, Macedończyków Aleksandra Wielkiego i ostatecznie Rzymian w 30 p.n.e.)

4. Macie znać podział społeczny Egiptu.

5. Macie znać wytłuszczonych w podręczniku bogów oraz podstawy ich poglądów na życie pozagrobowe.

6. Macie znać osiągnięcia cywilizacji egipskiej: pismo, architektura (piramidy, świątynia w Abu Simbel, Sfinks z Gizy), malarstwo (macie znać kanon przedstawiania postaci ludzkich), matematyka (szczególnie geometria) i medycyna (np. chirurgia).

Maska grobowa Tutanchamona

Faraon Chefren chroniony przez świętego sokoła (Horusa)

Faraon (Horemheb) przed boginią Hathor, za nim bóg Horus

Mezopotamia i jej dzieje

1. Pojęcia:

• politeizm
• pismo klinowe
• zikkurat
• Kodeks Hammurabiego
• prawo talionu

2. Podział geograficzny Mezopotamii:

• Sumer (południe), największe miasta: Ur, Uruk, Lagasz, Umma
• Akad (centrum): w późniejszym czasie powstało tu miasto Babilon i cała kraina zmieniła nazwę na Babilonia
• Asyria (północ), największe miasta: Aszur, Niniwa

3. Macie znać znaczenie Tygrysu i Eufratu dla regionu.

4. Cywilizacja Sumerów:

• czas rozwoju: IV - III tysiąclecie p.n.e.
• najważniejsze osiągnięcia: systemy irygacyjne, pismo klinowe (najstarsze pismo świata), koło, cegła (z mułu lub gliny), koło garncarskie, ceramika, systemy miast - państw (być może najstarsze na świecie), podstawy matematyki  (w systemie dwunastkowym i dziesiętnym), wytapianie brązu, początki literatury ("Epos o Gilgameszu")
• upadek: Sumerowie zostali podbici przez Akadów Sargona Wielkiego

5. Akadowie:

• Sargon Wielki stworzył pierwsze imperium Mezopotamii, zjednoczył ją całą, dotarł do Syrii i oparł granice o wybrzeża Morza Śródziemnego
• imperium upadło po jego śmierci

6. Pierwszy okres świetności Babilonu (państwo starobabilońskie):

• Babilon do świetności doszedł za panowania Hammurabiego (XVIII wiek p.n.e.)
• Hammurabi podbił całą Mezopotamię i narzucił jej swój kodeks prawny (macie znać jego ogólne zasady)
• po jego śmierci imperium starobabilońskie upada

7. Imperium asyryjskie:

• nieurodzajna Asyria staje się krajem zmilitaryzowanym, nastawionym na wojny zdobywcze
• szczyt potęgi przypada na VIII - VII wiek p.n.e., między innymi za panowania Asurbanipala (Aszurbanipala)
• Aszurbanipal tworzy największe imperium w dziejach Mezopotamii, w rękach Asyryjczyków prócz samego Międzyrzecza znalazła się Syria, Palestyna i Egipt
• armia asyryjska sukcesy odnosi dzięki szybkości przemieszczania się jej oddziałów, brutalnej polityce terroru (rzezie i masowe deportacje) oraz współpracy różnych rodzajów sił zbrojnych (piechota, łucznicy, rydwany, kawaleria, machiny oblężnicze)
• Aszurbanipal w Niniwie (stolicy) założył największą bibliotekę swoich czasów
• imperium asyryjskie upada w 614 p.n.e, gdy atakowane jest jednocześnie przez zbuntowany Babilon i plemiona Medów i Persów

8. Drugi okres świetności Babilonu (państwo nowobabilońskie lub chaldejskie):

• imperium babilońskie wyrosło na gruzach Asyrii, jej najwybitniejszemu władcy, Nabuchodonozorowi II, udało się podbić niemal wszystkie dawne asyryjskie prowincje poza Egiptem
• Babilon stał się największym miastem ówczesnego świata, z ogromnymi murami obronnymi (brama Isztar) i potężnym zikkuratem Etemanki
• państwo upadło po śmierci Nabuchodonozora II, gdy w 539 p.n.e. zostało podbite przez Persów Cyrusa Wielkiego

9. Religia: macie znać jej politeistyczny charakter oraz bogów, których imiona są wytłuszczone w podręczniku.

Typowy relief asyryjski, zwróćcie uwagę na charakterystyczną brodę i podkreślenie muskulatury

Gudea, jeden z najwybitniejszych władców sumeryjskich

Wybuch rewolucji we Francji

1. Pojęcia

• Deklaracja praw człowieka i obywatela
• monarchia konstytucyjna
• stan trzeci
• Stany Generalne
• Zgromadzenie Narodowe
• Zgromadzenie Konstytucyjne (Konstytuanta)
• jakobini
• kordelierzy
• Zgromadzenie Prawodawcze (Legislatywa)
• burżuazja
• Wielka trwoga
• cenzus majątkowy
• żyrondyści - klub polityczny w rewolucyjnej Francji, wywodził się z jakobinów lecz później ostro się z nimi skonfliktował, był wyrazicielem dążeń francuskiej burżuazji, ich przywódcą był Jacques Brissot
• sankiuloci - radykalni rewolucjoniści wywodzący się z ubogich warstw Paryża

2. Przyczyny rewolucji:

• wzrastający sprzeciw stanu trzeciego wobec przywilejów szlachty i duchowieństwa
• wrogość burżuazji wobec monarchii absolutnej
• wrogość chłopów wobec obciążeń feudalnych
• nieurodzaj i klęska głodu w 1788
• ogromne zadłużenie skarbu królewskiego
• oburzenie wywoływane wydatkami królewskiego dworu (szczególnie małżonki króla Ludwika XVI, Marii Antoniny)

3. Początek rewolucji:

• zwołanie przez króla Stanów Generalnych (w celach podatkowych)
• bunt posłów stanu trzeciego (takich jak Emmanuela Sieyesa), którzy wyłamali się ze Stanów Generalnych i utworzyli Zgromadzenie Narodowe
• zagrożenie ze strony wojsk królewskich wywołało bunt paryżan i szturm na Bastylię 14 VII 1789, był to początek rewolucji, utworzona została Gwardia Narodowa dowodzona przez markiza La Fayette`a
• Ludwik XVI ustępuje i pozwala działać Zgromadzeniu, które w sierpniu 1789 roku uchwala Deklarację Praw Człowieka i Obywatela (macie znać jej podstawowe postanowienia) i likwiduje przywileje stanowe
• w międzyczasie Wielka Trwoga na francuskiej wsi niszczy chłopskie zobowiązania feudalne

4. Francja monarchią konstytucyjną:

• we Francji tworzą się stronnictwa polityczne (rojaliści, żyrondyści, jakobini, kordelierzy), początkowo władzę przejmują burżuazyjni żyrondyści, w opozycji do nich pozostają szczególnie jakobini (Maksymilian Robespierre) i kordelierzy (Jean Paul Marat, Georges Danton)
• nowe władze wykonują działania antykościelne (zmuszając księży do uznania nowej konstytucji kleru i więżąc nieposłusznych)
• upowszechniają się nowe symbole rewolucji: czapka frygijska i trójkolorowa kokarda
• Ludwik XVI próbuje uciec z Francji, zostaje jednak rozpoznany i pod strażą odstawiony do Paryża
• 3 IX 1791 roku uchwalono pierwszą konstytucję Francji (macie znać jej główne założenia)

Czapka frygijska i kokarda w komplecie

Sankiuloci

Rewolucja amerykańska

1. Pojęcia

• metropolia
• Deklaracja niepodległości
• bostońskie picie herbaty
• Kongres
• Izba Reprezentantów
• Senat
• opłaty stemplowe
• Armia Kontynentalna
• Synowie Wolności
• federaliści
• separatyści

2. Przybycie pierwszych Anglików do Ameryki: koloniści z Jamestown i Plymouth, pielgrzymi religijni uciekający przed prześladowaniami w metropolii (kolonia w Plymouth założona została przez ważny dla amerykańskiej historii statek "Mayflower").

3. Macie znać umiejscowienie kolonii brytyjskich i francuskich w Ameryce Północnej przed rewolucją (na mapie) oraz wiedzieć, jakie tereny stracili Francuzi po wojnie siedmioletniej (Quebec w dzisiejszej Kanadzie).

Zieloną linią zaznaczono tu posiadłości francuskie, różnymi odcieniami czerwieni angielskie

4. Przyczyny wybuchu rewolucji amerykańskiej:

• wyzysk ekonomiczny (np. ustawy stemplowe)
• tworzenie się ruchu oporu przeciw tym ustawom (Synowie Wolności)
• krwawe zamieszki w Bostonie (masakra bostońska)
• bostońskie picie herbaty
• pierwsze starcia zbrojne (Bunker Hill 1775)
• zwołanie Kongresu Kontynentalnego i ogłoszenie Deklaracji Niepodległości 4 VII 1776 roku w Filadelfii (główni autorzy to tak zwani Ojcowie Założyciele, np Waszyngton, Jefferson i Franklin), był to akt buntu wobec władzy króla Jerzego III i ogłoszenie utworzenia USA

5. Wojna o niepodległość USA (1776 - 1783):

• utworzenie przez Jerzego Waszyngtona Armii Kontynentalnej
• wsparcie zbrojne rebeliantów przez Francję i Hiszpanię (Francuzi dowodzeni byli przez markiza La Fayette`a)
• wsparcie wielu emigrantów z Europy, w tym z Polski (Pułaski, Kościuszko)
• klęski angielskie w bitwie pod Saratogą 1777 i bitwie pod Yorktown 1781
• wojnę kończy pokój paryski

6. Konstytucja USA 1787 - macie znać podstawowe jej postanowienia.

Bitwa pod Bunker Hill, na pierwszym planie Anglicy w charakterystycznych czerwonych mundurach

Żołnierze Armii Kontynentalnej

George Washington

Prehistoria

1. Pojęcia:

• rewolucja neolityczna
• paleolit
• neolit
• Żyzny Półksiężyc
• system irygacyjny
• kreacjonizm
• antropologia
• megality (budowle megalityczne)
• menhir - nieociosany, podłużny głaz wbity pionowo w ziemię
• dolmen - budowla megalityczna składająca się z kilku głazów pionowo wbitych w ziemię na których położono poziomo inny głaz
• krąg megalityczny (kromlech) - krąg zbudowany z wbitych pionowo w ziemię kamieni
• koczowniczy tryb życia
• paleolityczna Wenus

2. Ewolucja człowieka (podwaliny teorii stworzył Karol Darwin):

• australopitek
• homo erectus
• neandertalczyk
• homo sapiens

Macie znać: ogólny wygląd, czas pojawienia się na Ziemi, w przypadku australopiteków także miejsce oraz, w przypadku trzech pierwszych gatunków, najważniejsze ich osiągnięcia.

3. Periodyzacja prahistorii:

  * epoka kamienia:

• paleolit - dawniej zwany epoką kamienia łupanego, czas w którym hominidy pędziły koczowniczy tryb życia, skończył się około 8000 lat p.n.e.
• neolit - rozpoczęty rewolucją neolityczną, zakończenie epoki kamienia w której ludzie zaczęli przechodzić na osiadły tryb życia

  * epoka brązu

  * epoka żelaza

4. Rewolucja neolityczna:

• przyczyny:

1. ocieplenie klimatu po zakończeniu zlodowacenia
2. udomowienie zwierząt
3. opanowanie techniki uprawy roślin (początkowo w dolinach wielkich rzek)

• skutki:

1. powstanie pierwszych ośrodków miejskich (początki cywilizacji i skomplikowanych form społecznych)
2. specjalizacja pracy

5. Macie również znać przyczyny, dla których pierwsze cywilizacje powstawały w dolinach wielkich rzek.

Menhir

Dolmen

Kromlech

Żyzny Półksiężyc (tu w wersji bez Egiptu)

 

Przykłady paleolitycznych Wenus

Zrozumieć przeszłość

1. Pojęcia:

• historia
• kalendarz
• starożytność
• średniowiecze
• nowożytność
• historia najnowsza
• źródło historyczne
• prehistoria (prahistoria)
• antyk
• historiografia
• dendrochronologia
• periodyzacja - dzielenie czasu na epoki
• cezura - data rozgraniczająca epoki

2. Poza tym, z tego tematu wymagać też będę tego, byście potrafili wskazać mi różnorodność źródeł historycznych i opisać metodę pracy historyka (wewnętrzną i zewnętrzną krytykę źródeł historycznych.