Sąsiedzi Polski w XII i XIII wieku

1. Pojęcia

• komtur

2. Marchia Brandenburska:

• twórca państwa: Albrecht Niedźwiedź
• kierunki ekspansji: zajęcie ziemi lubuskiej, północnej Wielkopolski (grody Santok i Drezdenko), próby zajęcia Pomorza Zachodniego i Pomorza Gdańskiego

3. Zakon Krzyżacki:

• próby stworzenia państwa terytorialnego podejmowane przez wielkiego mistrza Hermanna von Salzę początkowo skończyły się niepowodzeniem i wypędzeniem z węgierskiego Siedmiogrodu
• w 1226 książę Konrad Mazowiecki zaprosił ich do Polski, kilka lat później oddając im ziemię chełmińską (mieli bronić go przed Prusami i Jaćwingami oraz w efekcie schrystianizować ich); ich pretensje do tych ziem potwierdziła też "Złota bulla" cesarza Fryderyka II z 1235
• podbój Prus zakończył się w 1283 roku, poprzedziło go wielkie powstanie plemion pruskich które rozpoczęło się w 1260
• w 1237 Krzyżacy wchłonęli Zakon Kawalerów Mieczowych, którego ziemie znajdowały się w Inflantach (dzisiejsza Łotwa i Estonia)
• państwo wzmocnione zostało intensywną kolonizacją na prawie niemieckim (wiele nowych miast i wiosek) oraz budową potężnych zamków
• w 1309 roku stolicą Zakonu stał się Malbork (poprzednio siedzibą wielkiego mistrza była Wenecja)

4. Bałtowie (Litwini, Jaćwingowie, Prusowie, Żmudzini)

• wzrost znaczenia Litwy (Auksztoty) za panowania Mendoga, który w 1251 roku nawet przejściowo się ochrzcił (później wrócił do pogaństwa), za co otrzymał tytuł królewski; po jego śmierci państwo przeżyło rozpad
• ponowne zjednoczenie za Giedymina, za panowania tego władcy (przodka Władysława Jagiełły) Litwa zaczęła podbój dużej części dawnej Rusi Kijowskiej
• chrystianizować Prusów próbował przed Krzyżakami biskup Chrystian i zakon Braci Dobrzyńskich, bez powodzenia

5. Czechy:

• szczyt potęgi za panowania Przemysła Ottokara II (z dynastii Przemyślidów), granice Czech doszły wtedy do Morza Adriatyckiego, zajmując między innymi Austrię i Styrię
• wzrost potęgi Czech wywołał obawy króla Niemiec Rudolfa Habsburga (Czechy należały do Rzeszy i formalnie były jego wasalem), wojna zakończyła się klęską Czech w bitwie pod Suchymi Krutami (Durnkrutt) w 1278, śmiercią Przemysła Ottokara i utratą austriackich prowincji (które stały się aż do XX wieku bastionem rodowym Habsburgów)
• ponowny wzrost znaczenia Czech za panowania syna Przemysła Ottokara, Wacława II (który zdobył też koronę Polski a dla swego syna Wacława III również Węgier)