ZSLG: Rozwój gospodarczy ziem polskich w XII i XIII wieku

1. Pojęcia:

2. Lokowanie wsi na prawie niemieckim:

organizował to zasadźca, który otrzymywał od lokalnego księcia immunitety
sprowadzał osadników zza granicy, najczęściej z Niemiec kusząc ich wolnizną i darmową ziemią
każdy osadnik dostawał jeden łan (od 17 do 25 hektarów w zależności od tego, czy w umowie mowa była o "łanie małym" czy "łanie dużym"), zasadźca dostawał więcej, od 2 do 4
zasadźca stawał się sołtysem z szeregiem przywilejów (wyłączność do posiadania stawu rybnego, młyna, jatki czyli rzeźni, przywilej propinacyjny - monopol na produkcję alkoholu, partycypowanie w podatkach zbieranych dla lokalnego pana)
wieś założona na prawie niemieckim miała własny sąd: ławę, którego przewodniczącym był sołtys
wsie zakładane były w konkretnych planach przestrzennych (owalnice, okolnice, ulicówki, patrz str. 434)
pola należące do chłopów miały teraz regularny układ, zazwyczaj dostosowany do przyniesionej z Niemiec trójpolówki

Przykład ulicówki, wsi ulokowanej na prawie niemieckim

3. Lokowanie miast na prawie niemieckim:

najstarsze ulokowane polskie miasto: Złotoryja w 1211
podobnie jak w przypadku wsi, miasto zakładał zasadźca czasem zwany lokatorem
lokowano na prawie magdeburskim (częściej) lub lubeckim (na Pomorzu)
różnica między tymi dwoma prawami była następująca: przy tworzeniu miasta na prawie magdeburskim w centrum tworzono prostokątny rynek, w prawie lubeckim rynku nie ma w ogóle, zastępuje go bardzo szeroka ulica idąca w poprzek miasta
w obu przypadkach ulice powinny przecinać się pod kątem prostym, tworzyć szachownicę
zasadźca po utworzeniu miasta stawał się dożywotnim, dziedzicznym wójtem
na rynku zazwyczaj znajdował się ratusz i kościół, często też budynek ławy i pręgierz

Przykłady miast lokowanych na prawie magdeburskim: