Wojny z Moskwą w pierwszej połowie XVII wieku

 1. Pojęcia:

• Wielka Smuta
• dymitriady
• patriarchat

2. Praprzyczyna wojen: Wielka Smuta:

• jak do niej doszło?
• wynikła z wymarcia dynastii Rurykowiczów w Rosji:
• car Iwan Groźny zabił przypadkowo najstarszego syna (Iwana)
• jego młodszy syn Fiodor objął władzę, ale z uwagi na chorobę umysłową nie doczekał się potomstwa, nie panował długo
• ostatni Rurykowicz (i ostatni syn Iwana Groźnego), Dymitr, zginął w tragicznym wypadku (albo w zamachu, jak wierzyło wielu)
• wymarcie Rurykowiczów sprawiło, że po śmierci cara Fiodora I na tronie moskiewskim znalazł się potężny bojar (szlachcic) Borys Godunow (powszechnie oskarżany o zabójstwo Dymitra, syna Iwana Groźnego)
• niepopularność cara Borysa wywodziła się też z klęski głodu, która nawiedziła Rosję po słabych zbiorach
• kryzys w Rosji rozkręcił się w momencie rozpoczęcia pierwszej dymitriady (1604)
• na czym polegała?
• doszło w Rosji do serii wojen domowych:
• dwie dymitriady
• bunty chłopskie
• interwencje obcych państw (Polski i Szwecji)

3. Dymitriady:

• pierwsza dymitriada rozpoczęła się po tym, gdy w granicach Rzeczpospolitej pojawił się człowiek podający się za zmarłego kilka lat wcześniej Dymitra, syna Iwana Groźnego (Dymitr Samozwaniec)
• wsparło go wielu polskich magnatów (jeden z nich, Jerzy Mniszech, wydał nawet za niego swoją córkę)
• doszło do interwencji wojskowej, Dymitr na czele polskich oddziałów zaatakował siły cara Borysa Godunowa
• po ciężkich walkach Samozwaniec zdobył Moskwę i ogłosił się nowym carem
• rok później kolejny bunt obalił go, Dymitr zginął, nowym carem stał się bojar Wasyl Szujski
• po śmierci Samozwańca pojawiło się kilku kolejnych (nowi fałszywi Dymitrowie, szczególnie silnego nazywa się Dymitrem II), co wywołało w Rosji ogromny chaos

4. Wojny polsko-rosyjskie:

• przyczyny:
• Rzeczpospolita pragnęła wykorzystać rosyjską słabość
• konflikt o ziemię smoleńską
• początek: 1609 rok
• bitwa pod Kłuszynem (1610), całkowite zwycięstwo polsko-litewskie, siłami Rzeczpospolitej dowodził tam hetman Stanisław Żółkiewski, car Wasyl dostał się do niewoli
• siły Rzeczypospolitej zdobyły Moskwę (1610)
• nowym carem Rosji stać się miał syn Zygmunta III, królewicz Władysław (przyszły król Władysław IV)
• po dwóch latach (1612) doszło jednak do buntu Rosjan i Polacy zostali wyparci z Moskwy
• w 1619 roku zawarto rozejm w Dywilinie
• Rzeczpospolita powiększyła się o:
• ziemię smoleńską
• ziemię czernichowską
• ziemię siewierską
• w 1632 roku Rosja zerwała rozejm i zaatakowała Smoleńsk, została jednak pobita i zawarła pokój w Polanowie, który praktycznie nie zmienił granic (1634)

Car Iwan Groźny po zabiciu własnego syna (Iwana)

Kapitulacja polskiej załogi Kremla

Hołd cara Wasyla IV Szujskiego przed królem Zygmuntem III

Hetman Stanisław Żółkiewski, triumfator spod Kłuszyna