Społeczeństwo i gospodarka Rzeczypospolitej w XVI wieku

 1. Pojęcia:

• pańszczyzna
• folwark
• monopol propinacyjny
• burmistrz
• ława
• trzeci ordynek
• poddaństwo
• ludzie luźni
• partacz
• majstersztyk

2. Gospodarka Rzeczpospolitej w XVI wieku opierała się na eksporcie zboża na zachód Europy: spławiano je Wisłą (wcześniej jej dopływami) do Gdańska, gdzie sprzedawano je dalej (zazwyczaj trafiało do Rotterdamu. Wynikało to z tego, że ceny zboża na Zachodzie były dużo wyższe, niż w Polsce.

3. Wspomniany wyżej handel wiślany sprawiał, że szlachta średnia i magnaci tworzyć zaczęli ogromne folwarki, na których pracowali za darmo chłopi pańszczyźniani. Stworzyło to system folwarczno-pańszczyźniany, absolutnie dominujący w Rzeczpospolitej.

4. Miasta zdominowane były przez cechy rzemieślnicze, poza tymi, których dochód wynikał z uczestnictwa w handlu wiślanym. Szczególnie korzystał z tego Gdańsk, największe miasto Rzeczpospolitej. Gdańsk był w tym handlu pośrednikiem, więc jego znaczenie szybko rosło.

5. Z biegiem czasu pozycja miast (poza Gdańskiem) coraz bardziej słabła - podporządkowywała je sobie szlachta.

Gdańsk, barka ze zbożem dobija do portu